Het Notitieboek van A.H. d’Affnay, pastoor van ’s-Gravenvoeren van 1719 tot 1770

[15r] annotata
eynige dingen die alle jaren sijn geschiet in dese parochie
1720
Den 22 may heeft Hery Loneux met sijne twee soonen gewit onse kerck van binnen en buyten op. Drij dagen voor sesthien gulden, van dewelke de helft betaelt de gemeynte en de ander hellicht de paters jesuyten.
Een weenich daernaer heeftmen gemaekt een stuck nieuwen muer aen den kant van Jan Broers huys tot aen de duere, en den anderen muer heeftmen gerepareert. Op den selven tijt heeftmen boven en onder nieuwe porte en duere gemaeckt {In het jaer 1690 sijn de oude porte noch eens gerepareert.}
In junio hebbe ick begraeven in de kerck neffens den oppersten biechtstoel den jonckman Lambert Rijgals, waervan aen de kerck quam voor de plaets een stuck gouts oft een pistool, aen mij pastoor quam dobbel rechten, gelijck oock aen den custer, dewelke wij oock hebben ontfangen.
In dit pastorael huys was eene brouwerije dewelke hebben ontfangen de erfgenaemen van den overledene pastoor, men twijffelde oft deselve niet toe en quam aen het pastorael huys, want sij was immubel.
In dit jaer is in het huys van Werner Rutten tot Schoppem doodtgestoken geweest {een vrouwe} dewelke terstont is gestorven sonder eynige sacramenten te ontfangen, en haeren man was oock gestoken totter doodt toe.
In hetselve jaer hebben de justitie eenen man gevangen en gecloestert omdat hij sijn vrouw hadde willen worgen met een strop van hemp en item sij hebben vast geset eenen omdat hij leefde in continuele oncuysheyt. Hiervoor hebben sij noch een dochter gevangen gehadt. Den 6 julij 1720 hebbe ick laeten maken eenen voet en raem om de reliquie van de H. maget en martelaresse Barbara onse patronesse voor drij guldens, welck reliquien ick heb doen setten op den hoogen altaer boven het crucifix.
In dit jaer in den oust is in dese parochie geweest een quaede hitte coortse, soodat heele familie cranck laegen tot de doodt toe, het quam hun aen met hooft en lende pijn, sij moesten in het begin purgeeren en sterck sweeten.
[15v] Dese hitte coortse heeft geduert een half jaer, het sijn veele menschen sieck geweest maer wenich gestorven, {sij heeft geduert 13 14 maenden.}
In het jaer 1634 In dit jaer 1720 is de peste geweest in Vranckrijck men heeft in dese steden en dorpen over al publycke gebeden gedaen, speciale missen, processien, en 40 uren gebedt.
In dit jaer den 22 november heb ick wederom van Roomen ontfangen de bulle van den aflaet van de H. maget en martelaresse Barbara dewelke duert voor seven jaeren. Dese bulle was geteekent van den cardinael Oliverius. Desen aflaet hebben wij ontfangen door het toedoen van den procureur Walpot en sijnen soon den advocaet van Brusselt, dewelke aen dese kerck oock hebben gesonden een beelt oft statue en reliquien van de H. Barbara dewelke geapprobeert sijn van den paus Clemens den XI.
In het jaer 1720 den 15 december heb ick laeten hermaeken den voet van onse communiecop te Maestricht dewelke onder gebroken was; sij hebben denselven gesmolten, en daer bij noch nieuw silver geset 3 oncen en 6 engels. Den drij oncen bedragen 12 guldens 18 stuiver de 6 engels bedragen 1 gulden 5 stuiver voor fatsoen van ider once heeft den silver smit 1 gulden den voet bedraegt 8 oncen en 8 engels soo heeft hij van fatsoen 8 gulden 8 stuiver en om den communiecop schoon te maken, heeft hij 1 gulden 15 stuiver. Soo bedraegt dese reparatie in alles 24 guldens 6 stuyvers, hetwelke de kerck heeft betaelt. Den nieuwen cop moeten de jesuiten geven, van de reparatie en weet ick niet.
In het jaer 1720 heeft monfrere Johannes Baptista Bogaerts woonende alsdan op jesuytenhof gestelt eene nieuwe bancke op Sinte Barbara choor voor hem en alle andere persoonen van qualiteyt; de familie van de Walpots hebben daer hun graf, maer den heelen choor en hoort hun niet toe, noch sij en hebben oock alleen geen pretensie aen die bancke sij connen daer sitten als sij willen maer niet alleen.
[16r] 1721
Dit jaer heb ick laeten hergieten eene schelle voor de kerck te Luyck waer van ick heb gegeven 25 stuyvers.
In dit jaer is die selve hitte coortse noch sterck voortgegaan.
Dit jaer in januario heeftmen in dit dorp gehoort van groote dieverije, soodat eenige s'nachts in de huysen sijn gebroken, en hebben gestolen gelt, vleesch, brood, laken, honders, cooren, en alwat sij hebben connen crijgen; waerover ick als pastoor clachte heb gedaen aen den scholtis.
Dit jaer is den pastoor van Aubel gesuspendeert en daernaer irregularis gedeclareert van den official Vijgen. Cort daernae is den pastoor van Thymister oock gesuspendeert. De oorsaeck hiervan is, omdat sij niet wilden herkennen den official.
In dit jaer hebben wij gecocht twee croonen van sije bloomen voor Onse Lieve Vrouw; en twee meytens te saemen voor 6 guldens, uyt den pacht van de Onse Lieve Vrouwe capelle, denwelke pacht jaergelijckx {beloopt} 9 guldens, van dewelke 5 guldens moet betaelen Piter Thomissen van Schoppem, en 4 guldens Willem Vanwyler. Desen pacht ontfangt den pastoor, en hieruyt moet hij aen den kerckmomboir¹ geven 3 schellingen.
In dese parochie was quaede gewoonte en gebruyck van te cieren de jonckmans en jongedochters naer hun doodt. Dese cieringe geschiedt s'nachts alwaer jonckmans en jongedochter tegenwoordig sijn. Dese manier heb ick A. H. d’Affnay pastoor sijnde in het jaer 1721 afgeboocht, omdat te veel quaet geschiede; gelijck oock het cieren van het wit kleedt en van de kerssen.
Hier was oock eene maniere dat eynige te paesschen deden coomen eenen bichtvader, en hun alsdan bichtede in de huysen en herbergen inter vitra et pocula.² Dit heb ick oock verboden om de irreverentie, de kercken sijn en de bichtstoelen om te bichten.
[16v] Hierom heb ick op palm sondag in de vroeg en in de hoogmis verboden, dat sich niemand sal hebben in eynig huys te bichten sonder mijne expresse permissie, het selve heb ick oock verboden aen de bichtvaders.
Den 13 april 1721 hebbe ick gekocht een nieuw cruys om te setten op Ste. Barbe altaer en om te setten achter de reliquien van Ste. Barbara. Dit cruys heeft gekost 1 gulden 10 stuiver. Op denselven dagh heb ick gekocht een cruys om te stellen op Onse L: Vrouwe altaer voor 3 guldens.
In dit jaer op Ste. Josephus dagh in de vasten is gestorven den paus van Roomen Clemens XI denwelken paus was worden in het jaer 1700, den 23 novembris CLeMens Den eLfften. ¹ In het jaer 1721 den 24 april hebbe ick laeten maken nieuwe porten aen Ste. Anna capelle. Ick heb deselve heel laeten toe maken met plancken; dit heeft gemaeckt Johannes Croess schrijnemaker in mijn pastorael huys; daer sijn aen voor 13 guldens 15 st: 3 oort plancken, ragels en treven; daer sijn aen van slot, gehengen, tuelen en ander ijserwerck voor 6 guldens 10 st. Ick hebbe den schrijnemakers voor elf dagen gegeven voor daghuer en kost en bier 24 guldens 15 st.; soodat dese capelle twee porten met alle haer toebehooren hebben gecost in alles 45 guldens 3 oort.
Ick heb de capelle laeten witten van binnen en van buyten roodtmaken en placken. Hierom heb ick gegeven aen de witter 5 guldens item aen verve van blau, roodt en lackmuys 1 gulden en 12 stuyvers.

[17r] Eynigen tijt naer de doodt van den paus Clemens XI, heeft den bisschop van Luyck geboden door sijn heel bisdom te singen twee speciale missen; een solemneel de requiem, voor den overledene paus; en een de Sancto Spiritu van den H. Geest tot verkiesinge van eenen goeden nieuwen paus, omdatter al eynige moylijckheyt viel in conclavi; omdat de potentaten wilden eenen hebben naer hunnen sin. Daerenboven hadde sijn hoogheyt geboden in ider misse te lesen de collecte pro eligendo summo pontifice. Dit mandatum is gegeven den 5 may 1721.
Anno 1721 den 21 may hebbe ick laeten maken op den communie cop een silver croontje costende 5 guldens 10 st. van silver en 4 guldens 10 van fatsoen te samen makende thien guldens.
Den 8 may 1721 is te Roomen den cardinael Conty de Comitibus Romeynder verkosen tot paus, oudt sijnde 66 jaeren. Hij heeft aengenomen den naem van Innocentius den daerthienden Innocentius XIII {Hij is van de grooste familie van Roomen, onder sijn familie sijn geweest veele pausen en cardinalen.}
Den 29 mey 1721 heeftmen smorgens heel vroeg onder aen den muer van den hof van Buesdael gevonden een cleyn jonck kint, hetwelck den Heer Fransen capellaen van Mheer heeft gedoopt aldaer op de plaets. De justitie heeft het kint doen opneemen {sij hebben hem genoemt Maria Straet.}
Den 28 mey 1721 is den Eerw. heer Jacobus Julius de Saive pastoor van Mortroux geworden official van Hasbay op desen kant van de Maes op het Spaens lant: sijn commissie heeft hij van den archidiaken Michiel Clerx en sijn placetum van den raedt van Brabant; alle vierthien daghen houdt hij geestelijck recht te Herve des vrijdaghs.
[17v] In het jaer 1721 in augustus en wat daernaer heeft hier geregeert de koude koortse naerdat de hitte en maligne coortse hadde 13 oft 14 maanden continueerlijck geduert.
In hetselve jaer den 9 september sijn wij met ons processie geweest op Scherpenhuevel, alwaer Jan Duyckaerts man van Odelien Rutten is snachts tusschen 11 en 12 uren gevallen uyt een hooge venster in den Willeman in het hoochhuys. Desen Jan Duyckaerts hebben wij alsdan laeten vaeren naer het gasthuys van Diest, alwaer hij op den derden dagh is gestorven naer dat hij sich wel hadde geresolveert en gedisponeert tot de doodt: en hij is begraven in het gasthuys van Diest.
In het jaer 1721 in october heb ick A.H. d’Affnay pastoor van s’Graeven Vouren permissie gegeven aen Hendrick Delvaut van te setten eenen offerstock in sijne capelle liggende ontrint het water en ontrint Kinckenberg, op die conditie dat hij den offer sal appliceeren tot reparatie en onderhout van deselve capelle, en dat den pastoor mach den slutel van denselven vraegen en bewaren, dat hij oock can selfs daerbij sijn als hij wort geopent.
In het jaer 1721 op pinxtmaendag heeft Innocentius XIII ter Roomen gepubliceert de bulle van het jubilee voor de heele werelt. Dit jubilee hebben wij hier begonnen den 26 octobris 1721 en heeft geduert tot den 9 novembris incluys. In welck jubilee wij hebben gehadt drij sondagen. Het duerde twee weken; een ider moest een van die twee weken verkiesen om alle de wercken te doen, dewelke werden
[18r] versocht; te weeten, men moeste vasten s’woensdaghs, vrijdaghs en saterdaghs, men moest een almoese geven, men moest sich bichten en communiceeren; men moest drij kercken besoecken oft ten minsten een; ick hadde geassigneert onse kerck, Sinte Anna capelle, en de kerck van Mesch, in welcke kercken men moeste bidden tot intentie van den paus, voor een goede regeering van de H. kerck, tot uytroyinge van ketterije, voor pays en vrede, om bewaert te worden van de peste. Ten tijde van het jubilee gaet men oock met de processie nae die kercken.
In het jaer 1921 in november heeftmen Ste. Anna en haer huyskens herschildert en geset aen den middelsten pillaer tegenover den preeckstoel; imant heeft oock vereert eenen coperen luchter oft candelaer, men heeft oock gegeven eene kersse.
In dit selve jaer hebbe ick laeten drucken de briefkens van de aflaet van de H. Barbara; welcke briefkens ick heb gesonden naer de omliggende dorpen.
1722
In het jaer 1722 in januario hebben de paters jesuiten oft pater Laurentius Dehulstere rector van t’Collegio van Maestricht gegeven aen dese kerck van Vouren twee antipendia, eenen witten hebbende op de boodtschap van Onse L. Vrou, en eenen rooden met aen de kanten geyl sije, want sij moeten de antipendia bestellen voor den hoogen altaer.
[18v] In het jaer 1722 den 2 meert heeft de jonffrouw Margareta Duysters vrou van Ferdinandus Moroux van dese parochie gegeven 400 guldens ofte 100 pattacons voor een fundatie, te weeten om alle eerste dinsdagen van den maent te singen eene solemneele misse ter eere van de H. moeder Anna. Dese mis moet gesongen worden aen den autaer van Onse L. Vrouw ende den eersten dagh naer den feesdag van Ste. Anne moet oock een mis worden gesongen; hetwelk maeken te saemen 13 missen op het jaer, voor ider mis heeft den heer pastoor eenen gulden, den kuster 10 st., soo blijft noch jaergelijckx voor de kerck 10 st. Dese fundatie heeft geschreven den notaris Walpott in mijn pastorael huys ter presentie van mij A.H. d’Affnay pastoor en acceptant, en van jonffrou Duysters fundatrice, en van twee getuygen te weeten den eerw. pater Hen. Lennaerts minderbroeder en terminarius van onse parochie en Mathijs Coelen gerechtsbode.
In dit selve jaer den 28 feb. heb ick in de kerck afgelesen en op de kerck geplackt het placaet van den biscop van Luyck, in hetwelk veele dingen worden verboden, dewelke op sondagen en H. dagen geschieden gelijck coopen en verkoopen, brauwen, tonnen bier vaeren, maeken en ander slaeffelijck werck gelijck backen en in tijt van godsdienst bier te tappen oft
[19r] de gasten op te houden op penen van drij gout guldens amende.
In het jaer 1722 in maert heeft wederom hier begonnen de coude kortse en de hitte korsse maer de hitte cortse en duerde niet lang, de coude korsse heeft lang geduert.
In het jaer 1722 in mey is den pastoor van Noorbeeck worden gesuspendeert a divinis et ab omnibus functionibus pastoralibus van den official Desaive pastoor in Mortroux; de suspensie was pro spatio trium mensuum en om te gaen in een clooster van dese provincie ad faciendam recollectionem et penitentiam. ⁴ In het jaer 1722 in mey hebbe ick pastoor alhier laeten twee niuwe vensters maken in den choor van Onse Lieve Vrouw, dewelke hebben gecost aen den glasemaker 16 guldens, aen den smit 2 guldens en van ijser.
In hetselve jaer en in den selven maent, heb ick den altaer van Onse L. Vrouw doen wasschen, soodat den selven was gelijck nieuw.
In hetselve jaer en in den selven maent, heeft monfrere Bogaerts in den hoogen choor laeten wasschen en repareeren de drij vinsters. Op den selven tijt hebben de borgemeesters oock laeten wasschen en repareeren de vinsters van de twee afhangen van de kerck.
In dit jaer 1722 in meij heeft den Heer doen vangen eenen dief en doen cloesteren, daenae noch eenen.
[19v] In dit jaer in may 1722 hebben de eerw. pater jesuyten doen hermaeken twee roede casuyffels met geele cruysen en sweerte bloemen.
In het jaer 1722 den 6 juny op onsen bronck avont heeft in den pley gestaen een schavott, alsdan heeft den buel van Maestricht gegeeselt met ses roeyen en met ider ses slagen eenen bastardt van ontrint 17 jaeren, denwelke in het huys van de vrou van meester Andries Walhen hadde gestoolen; en men heeft denselven uytgebannen voor euwigh.
Op den selven tijt hebben sij oock vast gehouden en de gevanckenisse eenen ouden wedeman oock van dese parochie, denwelke hadde geraden en opgehouden desen jongen bastardt in het stelen. Desen ouden onkende alles. Het sondaghs nae dat den jonge gegeeselt was, op onse bronckdagh gaende met de processie, gecoomende sijnde te Schoppem, alwaer eenen tafel geset was om de benedictie te geven, heeftmen aldaer wederom gevonden eenen tinnen luchter staende op die tafel, welcken luchter uyt onse kerck over een half jaer was gestolen; desen luchter kende den custer en schepenen wederom; ick pastoor sijnde hadde denselven getekent met dit teken T.V. hetwelk is templum Vouren. Ick denselven wederom kennende, hebbe denselven wechgenoomen en gegeven aen den custer om mede te dragen nae onse kerck. Den scholtis
[20r] dit gehoort hebbende, heeft op den selven dag den luchter selfs uyt de kerck gehaelt, en heeft in volle justitie smaendaghs gevraegt aen dien ouden man, van wie hij dien luchter hadde ontfangen. Hij heeft het bekent en geseyt dat hij denselven hadden ontfangen van dien jongen bastardt, soodat hij alles heeft moeten bekennen, hetgeen hij eerst gelochent hadde. Op sulcke manier laet Godt die groote diverije en opheldinge van dieven uytcoomen tot straf van deselve en tot spiegel en exempel van andere. Desen ouden wedeman is af gemaeckt en afgekocht van de lijfstraf vor acht hondert guldens, opdat alsoo de familie niet soude coomen tot schande.
Om dat ick den luchter van de kerck hadde opgenoomen in de presentie van alle menschen, hierom hebben de vrinden van Nicolaes Vandeberg mij pastoor gedreygt te doen een afgront aen mijn lichaem oft leven; hetwelck isdat sij doen soo lijde ick hetselve om Godt om de rechtveerdicheyt en waerheyt, en ick vergeve hun hetselve uytter herten want men moet sijn vijanden en quaetdoenders beminnen.
In het jaer 1722 en 1721 sijn wij met de groote bronck geweest sonder schutterije met de beelden.
In het {jaer} 1722 op Sinte Jansdag sijn wij met de cleyne bronck gegaen met de schutterije en met de beelden; wij sijn gegaen naer het cruys van Werst vandaer nae Ste. Anne capelle, van daer
[20v] nae de oude lindt, vandaer naer Mesch, en van Mesch naer Trichter cruysken, alwaer eenen minderbroder een cleyn vermaninge dede, vandaer door de grebbe langhs de Slijwije tot op Vourenberg, vandaer langhs Kinckenberg tot op de capelle van Hendrick Cuypers en alsoo nae de kerck; wij gingen smorgens nae de vroegmis uyt.
In ditselve jaer hebben de eerw. pp. jesuyten van Maestricht gegeven eenen witten casuyffel, en eenen swaerten laeten hermaken, en oock eenen violetten laeten repareeren.
In dit jaer in augustus heeft den pastoor van Noorbeek gesuspendeert sijnde voor den official De Saive eenen voetval gedaen en daernae is hij gegaen naer het clooster van het Cruts om aldaer sijn penitentie te volbrengen. In sijn pastorie was gestelt voor deservitor heer H. Wynants priester van S’Graven Vouren.
Daernaer is den pastoor wederom coomen; en alsdan heeft de gemeynte voor capellaen aengenoomen den selven heer Wynants, om aldaer te doen de eerste mis, catechismus in deselve, om te hooren bicht, en om te doen school; hiervan ontfangt hij van de gemeynte 50 pattacons en een huys, en hij gaet drij keeren om op het jaer gelijck voor graen, vleesch en boter.
In het jaer 1722 is den eerw. heer Johannes Knubbens gebortig oock van dese parochie gaen onderpastoor te Molingen sijn.
Anno Domini 1723 den 1 january savonts is te Schoppem worden gestoken totter doodt toe⁵ Wijnant Beyers maer hij is wederom worden genesen van meester Jan Halleux.
[21r] 1723
In dit jaer in februario hebbe ick laeten maecken eenen stoel bij form van eenen bichtstoel met trayllien aen twee kanten om te setten achter den altaer in de sacristije om aldaer somtijds in bichte te hooren bijsonderlijck van oude menschen van onpasselijcke menschen van die dewelke niet wel hooren; desen stoel heeft gemaeckt Johannes Crousen schrijnewercker, en heeft gecost acht guldens.
In dit jaer heb ick oock geset in den oppersten bichtstoel twee schilderijen van Ons Lieven Heer en van Onse Lieve Vrouwe.
In dit jaer heb ick oock gecocht ses porsseleynen bonte bloempotten te Luyck voor den hoogen altaer en sij costen drij guldens.
In dit jaer hebbe ick oock op Onse Lieve Vrouwe altaer geset drij nieuwe raemen in dewelke staen Ste. Jansevangelie, lavabo, en den gloria et credo, gelijck op alle altaeren moeten staen.
In dit jaer 1723 is geweest een groote droogte, dewelke heeft geduert van het beginsel van den april tot lang in den mey {het leste van den maent van junius, soo dat de menschen en beesten in peryckel waeren van honger.}
In dit jaer op den avont van de onbevleckte ontfangenisse van de H. maget, hebbe ick doen setten een beelt van Onse Lieve Vrou in een groote kas boven de groote poorte van den kerckhof.
[21v] In dit jaer in mey heb ick oock twee schilderijen geset in den ondersten bichtstoel van Ste. Piter en Ste. Magdalene. Op denselven tijt hebbe ick oock laeten nieuwe plancken setten in het huysken of schapken daermen de ampullen in set.
In dit jaer 1723 in april, mey en junius sijn in dit dorp geweest de pocken onder de kinders, en daer waeren cleyne pockens. Degeen dewelke die hadden, hadden oock breede swaerte placken op hun lichaem, en sulcke stierven allemael; dese pockens hebben langen tijt geduert en veel kinders sijn daeraf gestorven.
1723 den 26 juny hebbe ick laeten maeken in den hoogen choor twee cleyne vinsterkens dewelke opengaen. Hierom heb ick voor de twee dobbele ijsere raemen, dewelke te Maestricht gemaekt sijn, en vor den arbeyt van den glasmaeker gegeven te saemen elf guldens en vijf stuyvers. Hieraen heeft monfrere Johannes Baptista Bogaerts jesuyt gegeven vier guldens.
1723 in september heb ick laeten verwisselen de tinne schotel daer de priesters in de mis hun handen in wasschen.
1723 in october heb ick laeten maeken eenen nieuwen kelck, allemael van goet sylver van binne overgult met een sylvere patene van binnen overgult, voor 12 pattacons, welcken kelck is worden betaelt uyt den offerstock.
[22r] Nota bene
In dit jaer 1723 heeft men op alle sondagen van het jaer tusschen de twee misschen publyckelijck verkocht in den pley hoyen, schoenen, toback en andere waeren. Ick heb dit geclaegt aen onsen heer en aen onsen scholtis, maer sij en hebben hetselve niet willen beletten; den heer hadde aen hun permissie gegeven, doch scholtis en de justitie was oock met dese vercoopers: ecce cooperatores iniquitatitis.⁶ Ick hebbe hun geseyt dat het op sondagen en H. dagen verboden was publyckelijck te vercoopen, dat het was tot profanatie van den sondag, tot scandael van alle menschen, tot aftreckinge van het volck uyt den godsdienst; sij en hebben hiernaer niet willen luysteren, sij hebben het quaet willen toelaeten.
Ick ben alsdan gegaen naer onsen heer official, aen denwelke ick heb gedaen mijn claeght: dese volgens sijn officie heeft dese vercoopers geciteert voor het geestelijck recht, heeft hetselve aen hun verboden op pene van confiscatie; en alsdan hebben sij hetselve gelaeten. Sij hebben alsdan in de huysen en in eenen stal in secreto verkocht; in hetwelk men door de vingers heeft gesien.
Daernaer is wederom van het domcappittel van Luyck sede vacante gecoomen een vernieuwinge van dit mandement van het coopen en vercoopen op sondagen en H. dagen.
[22v] In het jaer 1723 den 22 octobris heeft den scholtis gevangen eene meyt dewelck te huys was van Mheer, dewelcke sij hebben uyt Voeren gelijck naer het casteel van Eysden en aldaer aen handen en voeten aen een block gecloostert liggende is worden bewaeckt met ses mannen van Vouren.
Anno 1723 den 12 novembris is te Bon gestorven Josephus Clemens prins en bisschop van Luyck in den ouderdom van 51 jaeren, men heeft te Luyck eenen solemneelen dienst voor hem gedaen. Wij hebben hier in onse kerck oock een mis met diaken en subdiaken voor sijn siele als onsen bisschop gesongen.
In het jaer 1724 heeftmen moeten houden het gebedt van 40 uren en singen speciale missen om van de verkiesingen van eenen goeden prins en bisschop van Luyck secundum cor Dei.
1724 den 7 february voor de middag heeft het capittel van Ste. Lambert tot Luyck verkoosen voor bisschop en prins den graeve Georgius Ludovicus Deberghes, denwelcken was eenen simpelen domheer maer hij was van groote familie, van goet leven en van seer goede en stille manieren.
Alsdan op die kiesinge waeren oock te Luyck den bisschop van Munster kuervorst van Cuele; en den kardinael van Saxenseitz; en den prins Auverne van Vranckrijck, en eenen grave commissaris van den keyser; alle deese groote heeren sijn uytgesloten en canonice is verkoosen den grave Deberghes van een familie van Brussele.
[23r] In het jaer 1724 in april is gestorven Innocentius XIII paus van Roomen denwelke bijnaer drij jaeren was paus geweest.
In het jaer 1724 in junio is voor paus gekoosen den cardinael Orsini out sijnde 73 jaeren en hij heeft aengenoomen den naem Benedictus .... {dit was een H. man.}
In het jaer 1724 in mey en in junio is wederom geweest een groote droegte dewelke geduert heeft tot in midden van july en alsdan in gecoomen regen in abundantie.
In het jaer 1724 den 30 juny hebben wij onse groote thiende clock, dewelke was geborsten geweest van het jaer 1708, op den thooren geslaen in stucken en deselve stucken afgelaeten, en {Pier} Levasche eenen clockengieter van Luyck is den derden july 1724 coomen deselve gieten. Achter op den kerckhof ter sijde van mijnen hof heeftmen gemaekt een huysken van plancken in hetwelck men de clock heeft hergoten. De eerw. paters jesuyten hebben aen den clockengieter gegeven 75 pattacons om deselve clock doen te hergieten op sijn kosten.
[23v] De gemeynte en is niet verobligeert iet daer toe te helpen; sij heeft nochtans sine prejudicio et sine consequentiâ, ⁷ gedaen eynige corveyen en iet geholpen op af te laeten en op te trecken.
Nota. Op de oude clock heeft gestaen dit opschrift oft inscriptie. S. Maria heysch ick, soo ter eeren Godts luyde ick, de levende rope ick, die dooden beclaege ick, Johannes Trier gueden mich anno 1612.
Op de nieuwe hergoten clock hebben de paters jesuyten doen stellen: Sum S. Maria campana decimalis Fori Comitis – pacis ac pietatis ergo, me refundi curavit R. P. Hieronymus Folon rector collegii Societatis Jesu Trajecti Anno 1724. ⁸ De gemeyntenaers hebben alsdan gemurmureert tegen dese nieuwe inscriptie, omdat de oude niet daerop en stont en omdat niet daerop stont, dat hij moeste luyden voor de dooden. Hierop hebben de paters geseyt, dat sij soude luyen alswanneer sij soude moeten luyden, want dat woorden thiende clock bringt met sijn obligatie.
[24r] De oude thiende clock heeft altijt geluyt gehadt voor de dooden, vervolgens sal de nieuwe oock moeten voor deselve luyden {en sij hebben oock laeten luyden.}
De thiende clock moet alle sondagen luyden voor den godtsdienst, op H. Sacramentsdagh, op Ste. Lambertus dag en op hoogmis dag ten tijde van de processie, tot het vautgeding, voor donder en blixem, de uren moeten oock daerop slaen.
De oude thiende clock waghde 2122 3/4. Den clockengieter Piere Levache van Luyck heeft noch daerbij gedaen 240 1/4 welcke materie maekt te saemen 2363 pont. Daer was nae het gieten overgebleven 192 pont soodat vijf pont afsmeltende op het hondert, de nieuwe clock nu waeght 2046 pont of daerontrint. Dese nieuwe thiende clock is gegoten op den kerck van dit dorp den 20 july 1724 op den dagh van de H. Margareta immediatelijck te middag nae twelf uren. De spijse oft materialen hadden gekockt van smorgens 7 uren tot middag 12 uren en op den tijt van twee miserere was hij gegoten, en is heel wel geluckt tot contentement van ider. Sij hadden 14 dagen oft iet meer gewacht op de vormen en mantel en op den haeken.
[24v] Anno 1724 den 7 augusti is onse nieuwe clock in mijnen bloemhof onsder den thooren gedoopt, oft om beter te seggen, is sij worden gewijt van heer Desaive pastoor in Mortroux official gedeputeert van onsen landeken. Ick Arn. Hen. d’Affnay pastoor was diaken en den heer Jan Cortrys primissarius was subdiaken. Heer Johannes Knubben droeg het cruys, heer Natalis was oock met rubelijn assistent. Peter van de clock is Antonius van Hoensbrouck heer van Eysden, Oost en Vouren, paet is Mevrou van Eysden de vrou van denselven heer. P. Folon rector, p. Vanbaeren procurator waeren oock present, daerenboven den scholtis Wijers veele schepenen, borgemeesters en meer veel andere gemeyntenaers als oock vreemdelingen.
Soo haest als de clock was gewijt, alsdan hebben sij deselve opgetrocken en geset in den thooren.
Naerdat de clock smorgens was gewijt, alsdan heeft monfrere Bogaerts op jesuyten hof getracteert den official, pater rector, pater procurator, den heer pastoor, capellaen, H. Knubbens H. Natalis, den heer van Oost
[25r] de vrou van Oost, den heer van Moulingen, den scholtis, en eenen raatsheers van Brussele, Deschesne.
Den 9 augusti 1724 op Ste. Laurentius avont alsdan heeftmen de clock den eersten keer geluyt.
In april 1725 heeft pater rector volgens sijn obligatie aen onse kerck gegeven drij alben, eynige amicten, eenen pallas oft altaercleedt, eynige corporaelen, twee hande doecken, eynige purificatoria, eynige vingerdoeckskens.
Anno 1725 is geweest veel nat weer, soodat het seer heeft gewayt en veel geregent van paesschen tot den 10 july 1725. Alsdan heeft het beginnen schoon weer te doen; men heeft alsdan veel special missen gesongen. Den rogge golde alsdan seven schellingen en de andere vruchten nae proportie.
In het jaer 1725 heeft Lisbet Vandeberg huysvrou van Warner Rutten van Schoppem gegeven een groot sylver cruys voor Ons Lieve Vrou van Schoppem. Alsdan heeft sij oock gegeven in naem van haer suster Anneke een cleynder silver cruys voor Ons Lieve Vrou van Schoppem.
In dit jaer 1725 hebbe ick laeten stellen een nieuw groot houten roodt cruys op de Hooghstraet alwaer eertijts een capelle heeft gestaen. Item hebbe laeten stellen een nieuw cruys in den ondersten cruyswech alsmen van Schoppem nae Vouren gaet en in den eersten cruyswech heeftmen gestelt een beelt van Ons L. Vrou.
[25v] In het jaer 1725 hebbe ick A.H. d’Affnay pastoor oock doen stellen een roodt cruys op den Beesberg als men nae Bernau gaet, alwaer den heer pastoor van Vouren als hij de processie van Mesch uytgeleye doet, de benedictie geeft.
Het jaer te vooren heb ick doen stellen een nieuw cruys op den Trichter wech, ⁹ aen het Trichter cruysken aen de oude lindt heeft alsdan oock een blauw cruys doen setten de vrou van den hof van Beusdael genaemt Eva Raemen.
Dit jaer heb ick doen maeken een nieuwe vinster ontrint aen de kerck duere, ick hebse doen wat langer maeken als de andere.
Over eynigen tijt heeft Marie Frederickx geestelijcke dochter doen een cruys setten aen den Velthof.
Over eynige jaeren heb ick noch doen twee groote vinsters maken in Onse Lieve Vrouwe choor.
1725 den 28 augusti is op Voeren bergh worden gehangen eenen onwettigh soon met naeme Jan ..... uyt de parochie van Teuven alsdan woonende voor knecht op den hof van Snauwenberg voor eynige dieverijen dewelke hij hadde gedaen. Imant heeft twee dagen daenaer het doodt lichaem afgesneden en het is van imant onder de galge begraven.
[26r] 1725 in november heeftmen aen de cleyn en aen de middeste clock gestelt nieuwe pannen, dewelke waegden over de hondert pondt.
Anno Domini1726 in den meye heeftmen op Onse Lieve Vrouwe capelle geleyt eenen nieuwen blijen kaynel¹⁰ denwelcken waeghde vijfhondert pont, desen kanayl met alle sijn toebehoren en oncosten heeft gekost over de hondert guldens.
Anno Domini1726 in den junius hebbe ick doen setten een roodt cruys aen de papier mulen aen den Morian te Schoppem.
Anno Domini1727 den 21 april smaendags nae beloken paesschen te s’Graven Vouren aen het huys van doctor Lamaye op het Vaeghtgedinge¹¹ is aengestelt en gekosen voor nieuwen custer Hendrick Vliech in de plaets van sijn vader Lambert Vliech, denwelke was custer geweest in dese parochie 43 jaeren, is gestorven den 13 maert 1727 en begraven achter in de kerck.
Desen custer is aengestelt met alle stemmen van de ingesetene schepenen, van de borgemeesters, en van de heel gemeynte, dewelcke eenpaerlijck riepen
[26v] en seyden dat sij kosen voor custer Hendrick Vliech, en dat sij hun stemme gaven gratis sonder iet te geven. Alsdan was ick A.H. d’Affnay pastoor oock aldaer present, want met interventie en acceptatie van de pastoor moet een custer worden aengestelt; den eedelen heer baron van Oost heeft oock alsdan sijne stemme aen hem gegeven, en twee dagen daenae is onse heer baron Antonius van Haesbroeck overleden te Eysden van een apoplexie.
nota. Den heer, de justitie en de heel gemeynte hebben stemme, en moeten den custer gratis aenstellen, den heer pastoor moet intervenieeren en present sijn, en moet declareeren dat sulcken capabel is, hij moet denselven approbeeren en accepteeren.

Ita est
A.H. d’Affnay pastor
Fori Comitis

Anno Domini1727 den 24 april is van een apoplexie subytelijck overleden Antonius van Hoensbroeck, heer baron van Oost en Eysden en heer van s’Graven Vouren.
Anno Domini1727 in junio hebben de leyendeckers Vincent afgedaen het cruysken en den haen van den tooren, en de gemeyntenaers hebben den haen doen overgulden met het bovenste cruysken te Maestricht voor ses guldens.
[27r] Anno 1727 op Sint Jansdagh heb ick beginnen te singen de mis van Ste. Anne aen den hoogen altaer. Nota dese mis was van jonffrou Maria Margarete Morieux weduwe F. Duysters gesondert om te worden gesongen aen Onsen Lieven Vrouwen altaer;¹² daernaer heb ick gevraegt van die juffrou fondatrice, oft ick die mis soude mogen singen aen den hoogen altaer. Hij heeft aen mij gesegt, jae. Daerom omdat den primissaris en andere murmureerden dat die mis was gesondert aen Onse Lieve Vrouwen altaer en niet was gegeven aen den altaer; hierom hebbe ick den mis gesongen aen den hoogen altaer, en sal voortaen gesongen worden aen denselven. Nota de kerck heeft jaerlijckx voor was en wijn drij schellingen, hetwelck den heer pastoor moet betaelen.

Ita est.
A.H. d’Affnay
pastor Fori Comitis

1728 in januario hebbe ick in de capelle van Ste. Barbe gestelt het beelt van den H. engel bewaerder met een kersse daervoor hetwelck heeft gekost met den raem en luchter sesthien guldens. Dit beelt behoort toe aen de kerck.
In hetselve jaer in maert heb ick in Onse Lieve Vrou choor tusschen de twee venster gestelt het beelt van Ste. Joseph voor den selven prijs uyt gelt van het fabryck.
[27v] In het jaer 1728 in november heb ick van Roomen gecregen de bulle van vernieuwinge van den vollen aflaet van Ste. Barbara voor selven jaer. Op den selven dag heb ick den bulle van den paus Benedictus XIII ontfangen voor eenen gepreviligierden altaer van Onse Lieve Vrou voor alle afgestorvenen van den alderh. rosencrans.
In het jaer 1729 heb ick boven op Onsen Lieve Vrouwe altaer gestelt een boort oft planck op dewelke geschreven staet altare privilegiatum 1729.
In het jaer 1729 den 19 september heeft Hendrick en Olf Loneux gewit onse heele kerck voor vierthien sesthien guldens. Hiervan heeft de helft betaelt de jesuyten en de helf de gemeynte; sij is worden gewit van binnen en van buyten.
In het jaer 1729 den 30 septembris s'vrijdaghs van onse kermis heeft sijn hoogheyt S. Gillis suffragaen en wijbisschop van Luyck in onse kerck uytgedeelt het H. sacrament des vormsel. Hij hadde gelogeert te Aldenbrouck bij mijn heer chevalier Piter Dewinckels. S'vrijdaghs smorgens ten half seven heb ick pastoor hem ingehaelt met de vaen, met
[28r] een cruys in de hant tot aen de poort van den kerckhof aen den pleye. Aldaer liet ick hem het cruys kussen, alsdan begon men te singen ecce sacerdos magnus en de groote clock luyde, aen de kerck duer presenteerde ick hem het wijwater; voor den hoogen altaer stont een schabelle, daerop sat hij sich; daernae begon hij de mis, nae de mis begon hij te vormen tot half een nae middag, op welcken tijt hij hadde gevormt de kinders van 14 oft 15 parochien, want de omliggende pastoors moesten processionaliter coomen met hun kinders nae onse kerck.
In het jaer 1729 in december heeft mevrouw Dewinckel van Broeck gegeven aen onse kerck een groote nieuwe schilderije op dewelcke staet geschildert den H. Joannes Nepomucenius. ¹³ Dese schilderije hebbe ick gestelt aen den pillaer neffens de communie banck aen den slincken kant; dese schilderije moet voor euwig blijven in de kerck. Die deselve daeruyt sal dragen oft neemen, is eenen dief van de kerck.
In het jaer 1730 in februario hebbe ick A.H. d’Affnay pastoor van dese parochie
[28v] laeten schilderen eenen H. Lambertus onsen patroon voor ses pattacons uyt het fabryck, en hebbe deselve schilderije doen doen stellen aen den slincken kant aen den pillaer neffens de communie banck voor euwig in de kerck de blijven. Dese twee schilderijen heeft gemaeckt Fr. M. Cortoix.
De vaenen heb ick alsdan doen setten van twee kanten in den hoogen choor, ende den houten beelt van Lambertus heb ick doen setten op den bovensten pillaer in den grooten choor, en aen de pillaer aen denwelcken de schilderije van den H. Lambertus staet heb ick doen setten het beelt van de H. moeder Anna.
Op den selven tijt hebbe ick doen herschilderen het aensicht van het beelt van Onse Lieve Vrou, en het aensicht van het houten beelt van Lambertus.
1731 den 10 april hebbe ick A.H. d’Affnay pastoor van s’Graven Vouren geleyt den eersten steen van den nieuwen kerckhofmuer, den welcken de gemeynte heeft laeten maeken; desen muer heeft gemaekt Andries Londo met sijn broeder Blasius en met sijn sone, en de gemeynte heeft hem daervoor gegeven 52 pattacons.
Alsdan heeftmen boven de groote poorte gestelt een blauwen steen met den datum 1731.
1731 in september heeftmen geplaveyt de twee weegen dewelcken coomen nae de kerck. De plaveysel heeft oock gemaekt Andries Londo. Desen
[29r] kerckmuer en plaveysel is gemaeckt ten tijde van de twee borgemeesters Jaspar Smets junior en Hendrick Heynen soon van Willem Heynen.
1731 hebben de schoenmaeckers aen den ondersten pillaer geset het beelt van den H. Crispinus hunnen patroon met twee kerssen ter sijden.
[29v t/m 57v: blanco]

 

---

¹ Het kerkbestuur (kerkfabriek: beheerder van de wereldse goederen van de parochie) had twee “momboirs” (mombers: penningmeesters), één voor de armen en één voor de overige financiën.
² Temidden van glazen en drinkbekers.
³ Een chronogram. C + L + M + D + L = 100+50+1000+500+50 = 1700.
⁴ gesuspendeert a divinis et ab omnibus functionibus pastoralibus: ontheven van de eredienst en van alle herderlijke functies; pro spatio trium mensuum: voor de duur van drie maanden; ad faciendam recollectionem et penitentiam: om bezinning en boetedoening te beoefenen.
⁵ d.w.z. op levensbedreigende wijze.
⁶ Bezie de handlangers van de ongerechtigheid.
⁷ vrijblijvend en zonder consequenties, d.w.z. zonder dat hieraan toekomstige rechten of plichten kunnen worden ontleend.
⁸ Ik ben de H. Maria, tiendenklok van ’s-Gravenvoeren, omwille van vrede en godsvrucht. Mij heeft laten hergieten de eerw. pater Hieronymus Folon, rector van het Jezuïetencollege van Maastricht, in 1724.
⁹ Is dit het huidige “Trichterbeeldje”?
¹⁰ loden dakgoot
¹¹ Voogdgeding: een openbare vergadering van schepenen en mannelijke bevolking, gehouden in de open lucht, om aangelegenheden van openbaar belang te regelen, zoals onderhoud aan wegen en hekken, of, zoals hier, de verkiezing/benoeming van een koster.
¹² vgl. 18v.
¹³ Johannes van Nepomuk, biechtvader van de koningin van Bohemen, verdronk nadat hij op bevel van de koning Wenceslas IV van de Praagse Karelsbrug geworpen was (1393). Hij werd in dit jaar, 1729, heilig verklaard; hij is patroon van biechtvaders, van het biechtgeheim en van bruggen.

Ga naar: Inleiding – Deel A [t/m 14] – Deel B [15-57] – Deel C [58-77] – Deel D [78-113] – Deel E/F [114-125] – Download als PDF